Ông già và Tivi
“Ông già và Biển cả” của văn hào Ernest Hemingway ấn hành năm 1962 là
một người nghèo khổ nhưng không chút buồn nản trước mọi hoàn cảnh; lấy
biển khơi làm lẽ sống; còn các ông già ở Mỹ thì sống cô đơn, không phải
lo về sinh sống mà lại có một nỗi buồn ray rứt thật khó tả vì các ông
thấy sự sống của các ông đã bắt đầu ra đi bằng những bước chậm rãi. Tuy
chán đời, nhưng vì thế giới của những năm đầu Thiên niên kỷ III có nhiều
chuyện lạ khiến các ông xem TV nhiều hơn. Nhờ vậy, các ông mới nhận
thấy có một người bạn chung thủy vẫn luôn luôn ở trong phòng ngủ các
ông. Người bạn đó là cái TV.
Từ đây, cái máy TV không chỉ là bạn mà còn là một người Thấy rất
hấp dẫn. Hấp dẫn hơn cả những người tình của các ông khi còn trẻ. Các
ông ghiền ông Thầy, ghiền cái máy TV vì nó đã cho các ông biết từng giờ,
từng phút các sự việc xảy ra trên khắp thế giới. Các ông tò mò chăng?
Không học hỏi đấy! Và các phim điện ảnh trên TV là trò giải trí chăng?
Nó còn hơn gấp bội lần giải trí, vì đó là những câu chuyện về con người,
về những cuộc sống với những tình tiết éo le, phức tạp, khiến các ông
đôi khi cười lên như nắc nẻ, hay nhỏ lệ thương đau. Ông Thầy TV đã dạy
những bài học thấm thía về tình, tình đời cũng như tình người, chữ thời
cổ là nhân tình thế thái, nhất là tình yêu của trai gái.
Đây là những dòng trích trong bài báo ÔNG GIÀ VÀ TIVI của một ông cụ
89 tuổi. Ông cụ này là cố nhà báo Sơn Điền Nguyễn Viết Khánh. Ông trao
cho tôi mẫu bài này hồi mùa hè năm 2009 khi tôi đến San Jose’ ở lại nhà
ông hai ngày nhân dịp sinh viên báo chí Vạn Hạnh miền Đông Bắc và một số
anh em Việt Nam Thông Tấn Xã cùng tổ chức mừng 60 năm làm báo của ông.
Bài báo còn viết, con người học từ cái máy, không phải để bắt chước y
hệt mà phải biết sàng lọc, loại bỏ những vu khống, lạm dụng. Ông cụ nhắn
nhủ, hãy mở bộ óc ra để thâu vào những tư tưởng tự do trong sáng của
thời đại mới, thay vì đóng óc để giữ chặt chủ trương bảo thủ cực đoan đã
lỗi thời.
Sinh ở Bắc giang năm 1921, qua đời ngày Chủ Nhật 12 tháng 8 năm nay,
hưởng thọ 92 tuổi, nhà báo Sơn Điền thuộc thế hệ già nhất trong làng báo
tiếng Việt hải ngoại. Ông vào nghề nhờ cuốn “A.B.C du Journalisme” rách
nát của bậc đàn anh Trần Việt Sơn trao cho từ năm 1948 và viết truyện
ngắn dưới bút hiệu Tùng Khanh. Suốt đời sống đạm bạc bắng ngòi bút; bài
báo cuối cùng của ông là bài Kinh Động Vũ Trụ ngày 7/19/12 nói về các
nhà Thiên Văn Mỹ đã tạo ra một loại máy khám phá những bí mật của Hoả
tinh. Tại sao không an dưỡng với tuổi già mà viết nhiều vậy? Ông nói vì
có mối sầu vong quốc. Ông mượn lời nhà văn được gỉải Nobel năm 2000 Cao
Hành Kiện để trả lời: viết cho dịu đi những nỗi thống khổ trong lòng. Để
theo dõi thời sự, ngoài xem TV, Internet ông còn đọc nhiều loại sách
báo ngoại quốc.
Theo nhà báo lão thành, báo mà không có tin tức thì không thể là báo.
Tuy báo đọc không thể có tin sốt dẻo, đưa tin nhanh bằng tin chớp
nhoáng (breaking news) của CNN, CBS, NBC, ABC ..hay Headline News của
mấy đài phát thanh; nhưng báo đọc sẽ không thua báo nhìn (TV), báo nghe
(Radio) và sẽ không biến mất. Tin nhanh cần; nhưng báo đọc cung cấp
nhiều chi tiết làm nổi bật ý nghĩa thực sự của tin. Những chi tiết đó
chỉ có thể có với thời gian và với lời bình của các nhà phân tách thời
sự. Trong bài Bước Nhỏ, Đường Dài (tháng 8, 1966) viết về nghề mà ông đã
công hiến cả đời, từ lúc ban mai cho đến lúc xế chiều, ông đặc biệt nói
đến đạo đức, kỹ cương và tinh thần trách nhiệm nằm trong lương tâm của
người ký gỉả chuyên nghiệp hay nghiệp dư.
Trong bài báo, ông còn cho thấy ước vọng xây dựng ngay tại hải ngoại
một nền tảng cho một ngành báo chí hiện đại và lành mạnh cho đất nước
Việt Nam trong tương lai, khi chế độ độc tài đảng trị phải nhường bước
cho một chế độ tự do dân chủ, tôn trọng nhân quyền. Việc viết báo tiếng
Việt ở các nước tự do có cộng đồng người Việt cư ngụ có sứ mạng bảo tồn
ngôn ngữ mẹ đẻ và phong phú hóa tiếng Việt bằng việc dịch ra tiếng Việt
các từ ngữ mới mỗi ngày một nhiều ở những nước đứng hàng đầu về phát
triển truyền thông. Vẫn theo ông, định luật số một của nghề làm báo là
khiêm tốn, ký giả không được coi thường độc giả. Độc giả là người thầy
của nghề làm báo.
Nhà báo Sơn Điền Nguyễn Viết Khánh làm việc cho Việt Nam Thông Tấn
Xã, thường được gọi là Việt Tấn Xã (VTX) từ năm 1951 ở Hà nội; từng làm
phóng viên, đặc phái viên; phiên dịch viên Anh, Pháp, phụ trách các bản
tin quốc nội, quốc tế; tu nghiệp, thực tập tại thông tấn Kyoto, thông
tấn Jiji, nhật báo Mainichi, nhật báo Asahi; mê say các môn Vật lý,
Không gian, Vũ trụ nên ngoài việc viết bình luận về thời cuộc, ông còn
viết về các đề tài khoa học. Thông thạo Anh, Pháp và Nhật, cộng tác với
các báoThần Chung, Đuốc Nhà Nam, Dân Chủ Mới, Saigon Mới, Tiếng Chuông,
Trắng Đen, Quyết Tiến, Hoà Bình, Độc lâp…; dịch thuật tiểu thuyết kiếm
hiệp của Kim Dung, Nghê Khuông, Gia Cát Thanh Vân từ nguyên chữ Hán cho
các báo Việt Ngữ ở Saigon.
Một nhà báo quí hiếm
Năm 1965 ông được cử làm Tổng Thư Ký Việt Tấn Xã, chịu trách nhiệm ba
ấn bản Anh, Pháp, Việt, điều hành hàng trăm nhân viên; cơ quan này có
tổ chức như một Tổng Nha tự trị, nhưng ông vẫn có cung cách một nhà báo.
Việt Tấn Xã sinh hoạt như một toà soạn, coi nhau như anh em một nhà; ai
cũng kính trọng quí mến ông, gọi ông bằng Anh. Sau 1975, ông bị đi tù
12 năm ở Gia Trung Pleiku, cùng với nhiều nhà văn, nhà báo, nhà thơ
khác. Thời gian bị giam cầm, ông “bao giờ cũng là tấm gương sáng hiểu
biết, bình tĩnh, hòa nhã”. Tháng 2/1992, ông bà sang Mỹ đoàn tụ với các
con ở San Jose’, lúc đó đã hơn thất thập, ông không dừng bút mà tiếp tục
viết cho mục Trước Thời Cuộc cho đến khi hết ngồi viết nổi. Người bạn
đời mất trước ông bảy năm.
Trong cuốn “Tâm Pháp Khí Công”, xuất bản mùa thu năm 2009 mà
ông là tác giả, nhà bình luận thời cuộc cho biết nhờ tập luyện như
những điều viết trong sách, tinh thần và thể xác ông còn kháng kiện, làm
việc bình thường 6, 7 tiếng đồng hồ một ngày, trừ chủ nhật, “tôi chỉ
làm có 4 tiếng”. Trong cuốn sách này, ông còn kể lại hồi trẻ ông cũng có
học võ Thiếu Lâm; thời gian ở Nhật học “Kiếm đạo”, (Kendo), tìm hiểu về
Nhu đạo, Thiền, nghiên cứu về Yoga, Hiệp khí đạo (Aikido) của Nhật và
Thái Cực Đạo của Đại Hàn. Ngoài ra, ông còn có để ý đến nhiều phương
pháp luyện công, luyện khí bắt nguồn từ sự khai sáng của Đạt Ma Tổ Sư ở
chùa Thiếu Lâm, liên quan tới Phật pháp.
“Vô Tư, Trung Thực, Tôn Trọng Độc Giả; chúng tôi đưa tin, độc giả phán xét”.
Đó là những lời trong bài góp ý với Đại Hội truyền thông hải ngoại hồi
tháng 4 năm 2003 tại Cali, của nhà báo lão thành. Ông nói, hai cột trụ
của nghề làm báo là kiến thức và đạo đức. Theo ông, học vấn giản dị chỉ
là sự tích lũy kinh nghiệm.Trau dồi kiến thức không nhất thiết chỉ ở
trường học mọi cấp mà ở trường đời. Nghề báo là môi trường tốt nhất cho
sự học hỏi. Hành nghề báo chí phải kiên nhẫn chiụ khó tự học, ngày ngày
phải học và học mãi cho tới già. Nghề này là một nghề tự do, không ai
đòi hỏi bằng cấp hay giấy phép. Có kiến thức rộng mới có tư duy sâu sắc,
luận bàn chín chắn.
Về báo chí và đạo đức, ông cho rằng nó nằm trong những đạo lý thông
thường về nhân phẩm và tư cách của con người. Đây là một mảnh đất rất
mông lung vì cái đạo đức của tôi có khi không giống cái đạo đức của anh.
Tuy nhiên, tất cả tùy thuộc vào chữ Tâm, nơi chứa toàn bộ năng lượng
con người. Đó là tinh thần trách nhiệm. Ông kể chuyện Trần Quang Ngọc
trong Tiêu Sơn Tráng Sĩ của Khái Hưng, giả làm nhà sư hoạt động chung
với nữ hào kiệt tài sắc vẹn toàn Nhị Nương trong thời Mạc Lê. Trai tài,
gái sắc tình chiến hữu sâu đậm nhưng vẫn trong sáng. Có người hỏi, Quang
Ngọc đáp, “ta nhờ chiếc áo cà sa này để tranh đấu thì không nên làm cho
nó nhọ nhem đi”.
Vẫn theo nhà báo này, cái khó nhất của nghề báo bổ là dễ mắc sai lầm
vì phải chạy đua với đồng nghiệp, cọng thêm với sự hăng say của nghị
luận trong tư tưởng. Kỹ thuật truyền tin càng mau lẹ, sai lầm càng dễ
mắc. Ông nói, nắng mưa là bệnh của trời, làm sai là bệnh của người thế
gian. Vấn đề là có biết nhìn nhận những sai lầm đó để sửa chữa hay
không? Cũng trong bài góp ý nói trên, nhà bình luận thời cuộc lão thành
còn viết, làng báo chúng ta tuy có những cá nhân độc lập về chính trị
nhưng lại có một nền tảng chính trị vững chắc không ai dị nghị, là tự do
ngôn luận, tự do báo chí. Chế độ nào bóp nghẹt những tự do đó, chúng ta
chống lại.
Năm 1965 nhà báo Sơn Điền Nguyễn Viết Khánh dạy môn báo chí tại các
trường Đại Học Vạn Hạnh và Chính trị kinh doanh Đà lạt. Ra hải ngoại năm
2007 ông cho xuất bản tuyển tập “ Những Mùa Xuân Trở Lại” và năm 2009
cuốn “Tâm Pháp Khí Công”. Cụ Sơn Điền hưởng thọ 92 tuổi, qua đời nhưng
không mất, chỉ mờ dần thôi như câu nói của Đại Tướng Douglas Mac Arthur
Old Soldiers never die, They just fade away (Những người lính già không
bao giờ chết. Họ chỉ mờ dần đi). Một nhân viên từng làm việc dưới quyền
ông và cũng là sinh viên của ông khi nghe tin ông ra đi đã viết Thầy
Khánh là một nhân vật quí hiếm trên đời, tôi rất nể phục và kính yêu,
nghe tin thầy qua đời thật là buồn.
Saint Paul 8/12
© Phan Thanh Tâm
© Đàn Chim Việt
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét